Գրասեղանիս է լրագրող «Սիսական» ՀՀԿ-ի գործընկեր ու համախոհ, Սիսիանի «Որոտան» թերթի և կայքի խմբագիր Արևհատ Ամիրյանի «Ցավի փորձություն. 44 օրյա պատերազմՙ» գիրքը: Այն նվիրված է քառասունչորսօրյա, քառօրյա պատերազմներում և սահմանային մի շարք միջադեպերում զոհված սիսիանցիներին:
Դժվար անցա գիրքն ընթերցելու ճանապարհը, այն դժոխային էր ինձ համար, բոլորի հետ զոհվեցի, բոլորի հարազատների հետ ողբացի…
Ինձ համար ծանր էր նաև այն հանգամանքը, որ զոհվածների մեջ Արմեն Գալստյանը և Նարեկ Մնացականյանը իմ ազգականներն են՝ Սալվարդից: Նրանց ճանաչել եմ դեռ վաղ մանկությունից, եթե Նարեկը հասցրեց ամուսնանալ և զավակ ունենալ, ապա Արմենը դա՛ էլ չհասցրեց, միայն հպարտություն և արժանապատվություն թողեց ծնողներին և Անի քույրիկին: Մայիսը Միրզոյան, Արթուրը Գալստյան և շատ ուրիշներ զինակից, մարտական ընկերներ էին ինձ:
Գիրքն ուսումնասիրելուց հետո ըմբռնեցի, թե ի՜նչ ծանր ճանապարհ է անցել մեր Արևհատը՝ այն ամբողջացնելու ընթացքում: Զրուցել է զոհվածների հարազատների հետ` նրանց կերպարը ճիշտ ստեղծելու համար (հավանաբար` ամեն ոք չէր կարող դա անել): Բոլորին բնորոշ բնութագրելը, հերոսական կերպար ձևավորելը և այդ ամենը առանց ամպագորգոռ արտահայտությունների, համեստորեն, սրտի մրմուռով իմի բերելը՝ լրագրողական սխրանք է: Կարմիր թելի նման յուրաքանչյուրի կերպարը նկարագրելիս` ձգվում է լավատեսության, հույսի, հայրենիքի նկատմամբ մեծ սիրո զգացողությունը, մտահոգությունը վաղվա օրվա հանդեպ, ընդվզումը անարդարության և անտարբերության նկատմամբ: Խնկարկելով և մեծարելով հերոսներին, գրքում նաև մտահոգություն է արտահայտվում զոհվածների ընտանիքների անդամների և ընդհանրապես ապրողաց հա
մար:
2016 թ. քառօրյա պատերազմում զոհված լծենցի Եղիշե Նիկալյանի կերպարին առանձին հոդվածով անդրադառնալիս, գրքի հեղինակը խորը մտահոգություն է հայտնում իր ծննդավայր Լծենի «կողպված դարպասների և կիսափուլ պատերի» (ծաղկածիծաղ, աղմկաշատ ճանապարհից)՝ «մաշված, քրքրված մի ուղղու» վերածվելու մասին և խորին մտահոգությամբ դիմում ընթերցողին, հանրությանը` «Եթե միայն պանթեոններն են հարստանալու, ինչի՞ համար են զոհվել տղերքը»:
Արևհատի նկարագրած այս անհանգստությունն ու ցավը զգացի՝ իմ ծննդավայր Սալվարդ այցի ժամանակ, երբ կողպված տեսա հայրական տան դարպասներն ու ամենուր հանդիպող կիսափուլ պատերը: Սալվարդում ևս, այդ տխուր պատկերը տեսնելուց հետո, որոշեցի որդուս՝ քառասունչորսօրյա պատերազմում հերոսաբար զոհված, հեռավոր Ամերկայից հայրենիքի կռվին մասնակցելու եկած Կարեն Պողոսյանի` Եռաբլուրի շիրիմից մի բուռ հող տեղափոխել և քարի վրա պատկերված դիմանկարը տեղադրել ծնողներիս շիրիմի կողքին: Երկու ցանկություն ինձ դրդեց դրան. առաջինը, որ Կարենս անսահման շատ էր սիրում Հայրենիքը, իմ ծննդավայր՝ Սիսիանն ու Սալվարդը, որտեղ իր մանկության տարիներին շատ էր լինում և իրեն միշտ համարում էր սիսիանցի: Երկրորդ ցանկությունս էլ այն էր, որ ընտանիքս, հարազատներս, Կարենիս երկու որդիները միշտ հիշեն, որ Սալվարդում էլ կա շիրմաթումբ, և դա դառնա այնտեղ մշտապես այցելության պատճառ:
Գրքի՝ շուրջ հարյուր հոդվածների և դիմանկարների մեջ ձևավորվել են զոհվածների հարազատների և մտերիմների մի շարք հուզական կերպարներ: Հուզական, քանզի ողբերգականության հետ մեկտեղ երևում է նրանց ուժն ու թուլությունները, վաղվա օրվա հանդեպ ունեցած հույսն ու հպարտությունը, բայց ոչ երբեք` անվերջ վիշտն ու տառապանքը: Այդ բոլոր կերպարների մեջ ինձ ցնցեց Արփինե Մնացականյանի կերպարը: Նա սալվարդեցի է, Նարեկ Մնացականյանի քույրը և Ներսես Մովսեսյանի կինը… Երիտասարդ հայ կին, ընդամենը 29 տարեկան և մի պատերազմում կորցնում է իր երկու ամենաթանկ տղամարդկանց: Նման մեծ չարիքի քչերը կարող են դիմանալ, չկորցնել մարդկային դիմագիծը, զգալ կարոտի անսահմանությունն ու արժանապատիվ ապրելու անհրաժեշտությունը:
Ցանկալի էր, որ գիրքը տպագրելիս, փոքր տեխնիկական, խմբագրական միջամտություններ արվեին և թերթում հրատարակված` տվյալ պահին սոցիալական չլուծված խնդիրները գրքում տեղ չգտնեին, քանզի համոզված եմ, որ հետագայում դրանք լուծում են ստացել:
Արևհատ Ամիրյանի հերոսապատման այս գիրքը մեծ ժառանգություն է սերունդներին, ապագա լրագրողներին և պատմիչներին: Գրքում ամփոփված յուրաքանչյուր կերպար մի պատմավեպի նյութ է, հայրենասիրության անվերջանալի դաս:
Որպես վերջաբան, ուղղակի պիտի ասեմ՝ կեցցես, ԱՐԵՎՀԱՏ ԱՄԻՐՅԱՆ:
Ֆելիքս ՊՈՂՈՍՅԱՆ
«Սիսական» ՀՀԿ-ի նախագահ
Երեւան
Լուսանկարները` «Որոտանի»
